Ψυχοκινητική Ανάπτυξη παιδιών 1-3 ετών

Οι γονείς, όπως είναι φυσικό, επιθυμούν να γνωρίζουν εάν η ψυχοκινητική ανάπτυξη των παιδιών τους είναι φυσιολογική. Συχνά όμως πέφτουν στην παγίδα να συγκρίνουν τις δεξιότητες των παιδιών τους με των άλλων συνομήλικων παιδιών. Πότε λοιπόν συντρέχουν σοβαροί λόγοι ανησυχίας και ποιοι θεωρούνται οι αναπτυξιακοί στόχοι-κλειδιά για παιδιά ηλικίας από 1 έως 3 ετών;

Από τι εξαρτάται η ψυχοκινητική ανάπτυξη;

Η κληρονομικότητα σε συνδυασμό με το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει το παιδί αποτελούν τους βασικούς παράγοντες. Η διατροφή, η άσκηση, η ανάπαυση αλλά κυρίως η ασφάλεια, η τρυφερότητα και η δημιουργική απασχόληση που παρέχουν οι γονείς συμβάλλουν σημαντικά στην αναπτυξιακή εξέλιξη των παιδιών και την απόκτηση λειτουργικών ικανοτήτων. Η δυνατότητα εκμάθησης νέων εμπειριών μέσα από το παιχνίδι, η ενίσχυση της προσωπικής ταυτότητας, του αλληλοσεβασμού και της ανεξαρτησίας επηρεάζουν θετικά την ανάπτυξη των μικρών παιδιών.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της παθολογικής ψυχοκινητικής ανάπτυξης;

Το παιδί μπορεί να παρουσιάζει βραδεία και σταθερή εξέλιξη αλλά εκτός του φυσιολογικού εύρους για την ηλικία του. Με την αύξηση της ηλικίας η διαφορά μεταξύ φυσιολογικής και παθολογικής ανάπτυξης καθίσταται πιο εμφανής. Η παθολογική ανάπτυξη μπορεί να εντοπίζεται σε ένα συγκεκριμένο τομέα δεξιοτήτων ή σε όλους τους τομείς. Πέραν της επίτευξης των δεξιοτήτων έχει σημασία και η ποιότητα τους. Για παράδειγμα ένα παιδί μπορεί να έχει επιτύχει τον αναπτυξιακό στόχο της ομιλίας, αλλά να είναι αδέξιο στην ομιλία με άλλα άτομα.

Μπορεί να υπάρχει διαφοροποίηση της επίτευξης των αναπτυξιακών στόχων από παιδί σε παιδί;

Το κάθε παιδί αναπτύσσεται με το δικό του ρυθμό. Ειδικότερα για τα παιδιά που έχουν γεννηθεί πρόωρα, η αναπτυξιακή τους ηλικία αξιολογείται λαμβάνοντας υπόψιν την αναμενόμενη ημερομηνία τοκετού. Η διαφορά μεταξύ χρονολογικής και διορθωμένης ηλικίας αντισταθμίζεται στην ηλικία των 2 ετών. Ο ρυθμός επίτευξης των αναπτυξιακών δεξιοτήτων ποικίλλει, με πολλαπλές παραλλαγές του φυσιολογικού. Όσο περισσότερο απέχει ένα παιδί από το μέσο όρο, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης καθυστέρησης στην ανάπτυξη.

Ορόσημα ανάπτυξης του πρώτου έτους:

Ένα παιδί ενός έτους κάνει «αντίο», παίζει «κου-πε-πέ», δείχνει τι θέλει (όχι με κλάμα), μπορεί να πιει με ποτήρι, λέει «μαμά-μπαμπά» με νόημα, κατανοεί αρκετές λέξεις, ανταποκρίνεται όταν ακούει το όνομα του, κρατά 2 κύβους στα  χέρια του και τους χτυπάει, πιάνει αντικείμενα με το δείκτη και τον αντίχειρα, δείχνει με το δείκτη, αρχίζει να πετάει αντικείμενα στο πάτωμα, στηρίζεται μόνο του και σηκώνεται όρθιο, περπατά στηριζόμενο στα έπιπλα και όταν του κρατούν το χέρι.

Ορόσημα ανάπτυξης του δεύτερου έτους:

Ένα παιδί δύο ετών έχει καλύτερη αντίληψη ότι είναι ανεξάρτητο από τους άλλους, λέει αρκετές μεμονωμένες λέξεις (15-18 μηνών), ξεκινά να  χρησιμοποιεί 2 ή περισσότερες λέξεις για να φτιάξει απλές φράσεις, παίζει με φαντασία, δείχνει τουλάχιστον 3 μέρη του σώματος του, μπορεί να φτιάξει πύργους με έξι τουβλάκια, μουντζουρώνει μόνο του, περπατάει ανεξάρτητο, σπρώχνει πίσω του παιχνίδια καθώς περπατάει, ανεβοκατεβαίνει σκαλιά κρατώντας τα κάγκελα (2 πόδια σε κάθε σκαλί).

Ορόσημα ανάπτυξης του τρίτου έτους:

Ένα παιδί τριών ετών αποχωρίζεται πιο εύκολα τους γονείς του, πλένει και σκουπίζει τα χέρια του, μιμείται άτομα που παίζει μαζί, λέει το όνομα του, το φύλο και την ηλικία του, κάνει προτάσεις με 4 λέξεις, ταιριάζει δύο όμοια πράγματα, βελονιάζει χάντρες, αντιγράφει κύκλο, στέκεται στο ένα πόδι για 1 δευτερόλεπτο, κάνει ποδήλατο με 3 ρόδες, ανεβαίνει σκαλιά κρατώντας τα κάγκελα (1 πόδι σε κάθε σκαλί), τρέχει γρήγορα.

Πολλές από τις περιπτώσεις ανησυχίας των γονέων αφορούν τελικά σε παραλλαγές του φυσιολογικού. Ο ρόλος του παιδιάτρου είναι να ακούσει τους προβληματισμούς τους και να αποφασίσει εάν το παιδί έχει αποκτήσει τις αναμενόμενες ικανότητες για την ηλικία του και το στάδιο ανάπτυξης. Ανάλογα με την περίπτωση είτε θα προτείνει μια περίοδο παρακολούθησης είτε θα παραπέμψει το παιδί για περαιτέρω αξιολόγηση ώστε να καθοριστεί το αίτιο και ο καλύτερος τρόπος προσφοράς βοήθειας.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

• Dworkin PH. British and American reccomandations for developmental moitoring: the role of surveillance. Pediatrics 1989; 84:1000
• Hall DMB, Hill P, Elliman D 1999 The child surveillance handbook, 2^nd Radcliffe Medical Press, Oxford. A practical guide to child development and surveillance
• Steven Shelov, Robert E. Hannermann, 2004 Caring for your baby and young child: Birth to age 5, American Academy of Pediatrics
• Centers for Disease Control and Prevention. Developmental Disabilities. Available at: https://www.cdc.gov/ncbddd/developmentaldisabilities/ (Accessed on September 16, 2017).