Η λακτόζη είναι ένας μοναδικός δισακχαρίτης που αποτελείται από δύο απλά σάκχαρα, την γλυκόζη και την λακτόζη, βρίσκεται μόνο στο γάλα θηλαστικών και αποτελεί τη βασική πηγή ενέργειας. Ως δυσανεξία στη λακτόζη ορίζεται η αδυναμία του οργανισμού να μεταβολίσει την λακτόζη, η οποία οφείλεται στην έλλειψη του ενζύμου λακτάση, που κανονικά παράγεται από κύτταρα του λεπτού εντέρου. Το ένζυμο λακτάση είναι απαραίτητο για να διασπάσει τη λακτόζη σε γλυκόζη και γαλακτόζη, η οποία μπορεί στη συνέχεια να απορροφηθεί στην κυκλοφορία του αίματος και να χρησιμοποιηθεί για την ενέργεια. Αν τα επίπεδα λακτάσης είναι χαμηλά έως ανύπαρκτα, η λακτόζη δεν διασπάται και οδηγείται αυτούσια στο παχύ έντερο, όπου τα βακτήρια του παχέος εντέρου τη μετατρέπουν σε λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου µε ταυτόχρονη παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα, υδρογόνου και μεθανίου.
Μερικές φορές μπερδεύεται ο όρος της δυσανεξίας στη λακτόζη με την αλλεργία στο γάλα (IgE) και τη δυσανεξία στο γάλα (IgG). Ενώ η δυσανεξία στη λακτόζη είναι μια διαταραχή του πεπτικού συστήματος, η αλλεργία και η δυσανεξία στο γάλα είναι αντιδράσεις από το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού προς μία ή περισσότερες πρωτεΐνες του γάλακτος με αποτέλεσμα την παραγωγή αντισωμάτων (IgE & IgG, αντίστοιχα).
Η δυσανεξία στην λακτόζη ονομάζεται πρωτοπαθής όταν είναι κληρονομούμενη νόσος και δευτεροπαθής όταν είναι επιπλοκή άλλων νοσημάτων.
Πρωτοπαθής ανεπάρκεια λακτάσης, είναι ο πιο κοινός τύπος ανεπάρκειας λακτάσης. Στην περίπτωση αυτή, η παραγωγή της λακτάσης μειώνεται με την πάροδο του χρόνου. Η μείωση αυτή αρχίζει συνήθως στην ηλικία των 2 ετών, μπορεί όμως να αρχίσει και αργότερα. Τα παιδιά με ανεπάρκεια λακτάσης αυτού του τύπου, μπορεί να μην εμφανίσουν συμπτώματα της δυσανεξίας στη λακτόζη μέχρι την εφηβεία ή και την ενήλικη ζωή. Η πρωτοπαθής ανεπάρκεια της λακτάσης καθορίζεται γενετικά.
Δευτεροπαθής ανεπάρκεια λακτάσης, προκύπτει ως αποτελέσματα παθήσεων του λεπτού εντέρου, όπως λοιμώξεων ή άλλων καταστάσεων που βλάπτουν το λεπτό έντερο. Οι αιτίες δευτεροπαθούς ανεπάρκειας λακτάσης οφείλονται σε περιπτώσεις οξείας γαστρεντερίτιδας, νόσος του Crohn, κοιλιοκάκη, κλπ.
Η Συγγενής ανεπάρκεια λακτάσης είναι μια εξαιρετικά σπάνια διαταραχή κατά την οποία το έντερο παράγει λίγο ή και καθόλου λακτάση, από τη γέννηση. Είναι γενετική πάθηση και κληρονομείται με αυτοσωματικό υπολειπόμενο χαρακτήρα.
Τα συμπτώματα που συνήθως προκαλούνται από την δυσανεξία στην λακτόζη είναι:
Τα συμπτώματα κυμαίνονται από ήπια έως σοβαρά, ανάλογα με την ποσότητα της λακτόζης που καταναλώθηκε και το ποσό που ένα άτομο μπορεί να ανεχθεί.
Σε κάποιους λαούς η δυσανεξία στη λακτόζη είναι πιο συχνή από ότι σε άλλους. Στην Ευρώπη, υπολογίζεται σε ποσοστό 6% του παιδικού πληθυσμού, με μεγαλύτερη συχνότητα στη νότια σε σχέση με τη βόρεια Ευρώπη, ενώ στους ενήλικες φθάνει σε ποσοστό 7-20% στη λευκή φυλή, 65-75% στους Αφρικανούς και 90% στους Ασιάτες.
Οι άνθρωποι διαφέρουν ως προς την ποσότητα της λακτόζης που μπορούν να ανεχθούν και αντιδρούν με διαφορετικούς τρόπους. Ενώ ορισμένα άτομα μπορούν να ανεχθούν μία μικρή ποσότητα λακτόζης, άλλοι πρέπει συνολικά να την αφαιρέσουν από την διατροφή τους. Συνήθως στα άτομα που παρουσιάζουν ευαισθησία στην λακτόζη προτείνεται να την αφαιρέσουν από την διατροφή τους και σταδιακά να αυξήσουν την προσλαμβανόμενη λακτόζη.
Για την αποφυγή των συμπτωμάτων, συστήνεται τα άτοµα µε δυσανεξία στη λακτόζη να την αφαιρέσουν από την διατροφή τους και σταδιακά να αυξήσουν την προσλαμβανόμενη λακτόζη.
Την µεγαλύτερη περιεκτικότητα σε λακτόζη έχει το πλήρες γάλα (αγελαδινό ή κατσικίσιο), ενώ µε την μείωση των λιπαρών του γάλακτος αυξάνεται η περιεκτικότητα σε λακτόζη. Χρειάζεται προσοχή όμως και στα προϊόντα τα οποία χρησιμοποιούν ως συστατικά τον ορό γάλακτος, την καζεΐνη, την λακταλβουµίνη και το γάλα σε σκόνη, γι’ αυτό έχει μεγάλη σημασία η προσεκτική ανάγνωση των ετικετών.
Τρόφιμα που δυνητικά αποτελούν πηγές λακτόζης είναι τα αρτοπαρασκευάσματα, όπως κέικ, ψωμί, µμπισκότα, κουλουράκια, ντόνατς, βάφλες, τηγανίτες, κρέπες κ.ά., αλλά και τα: βούτυρο, βουτυρόγαλα, σοκολάτα, κρέμα γάλακτος, σούπες µε βάση γάλα ή κρέμα γάλακτος, διάφορα επιδόρπια, όπως κρέμα καραμελέ, µους, σουφλέ σοκολάτας κ.ά., υποκατάστατα αυγών, ενεργειακά ποτά, µπάρες δημητριακών, χοτ ντογκ, στιγμιαία ποτά, πίτσα, επεξεργασμένα κρέατα, dressings για σαλάτες, λουκάνικα, καρυκεύματα κ.ά.
Περιεκτικότητα διάφορων τροφίμων σε λακτόζη (Ενδεικτικά) | ||
Προϊόν | Μερίδα | Λακτόζη gr |
Γάλα με κανονικά λιπαρά | 1 ποτήρι/250 ml | 10-12 |
Γάλα ελεύθερο λίγα λιπαρά | 1 ποτήρι/250 ml | 11-14 |
Γάλο ελεύθερο λακτόζης | 1 ποτήρι/250 ml | 0 |
Γιαούρτι με πλήρη λιπαρά | 200 gr | 10-12 |
Γιαούρτι με μειωμένα λιπαρά | 200 gr | 5-19 |
Βούτυρο | 1 κουταλακι του γλυκού | 0,03 |
Τυριά σκληρά & ημίσκληρα | 100 gr | 1-3 |
Ευτυχώς υπάρχουν πλέον πολλές εναλλακτικές επιλογές για άτομα τα οποία έχουν δυσανεξία η ευαισθησία στη λακτόζη, ώστε καμία ηλικία να µη στερείται τα θρεπτικά συστατικά του γάλακτος όπως το ασβέστιο και τις υπόλοιπες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία
ΟΙ προτάσεις της ΟΛΥΜΠΟΣ στα άτομα που έχουν δυσανεξία η ευαισθησία στην λακτόζη είναι:
Γάλα ελεύθερο λακτόζης
Με την υψηλή εμπειρία και τεχνογνωσία της ΟΛΥΜΠΟΣ στο γάλα, αφαιρούμε με απόλυτη ασφάλεια τη λακτόζη από το γάλα. Προσφέρουμε γάλα χωρίς λακτόζη εμπλουτισμένο για παιδιά από 12 μηνών ΟΛΥΜΠΟΣ μεγαλώνω χωρίς λακτόζη όπως και για ενήλικες ΟΛΥΜΠΟΣ Free lact
Φυτικά γάλατα
Φυτικά γάλατα αμυγδάλου που περιέχουν πρωτεΐνη από αρακά. Η πρωτεΐνη αρακά είναι μια πολύ καλή εναλλακτική φυτική πρόταση κατάλληλη για χορτοφάγους, αυτούς που πάσχουν από αλλεργία στο γάλα, ή έχουν δυσανεξία στη λακτόζη. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκει του Καρπος kid αμυγδάλου με πρωτεΐνη αρακά από τον 12ο μήνα εμπλουτισμένο με ασβέστιο, βιταμίνες μέταλλα και ιχνοστοιχεία σύμφωνα με το Young child formula. A position paper by the ESPGHAN committee on Nutrition.
Για τους ενήλικες υπάρχει η πρόταση του Καρπος αμύγδαλο με έξτρα προσθήκη πρωτεΐνης πρωτεΐνης αρακά.
Επίσης για παιδιά το Καρπος kid αμυγδάλου με προσθήκη βιταμίνης D είναι μία υγιεινή πρόταση για ρόφημα απόλαυσης , με λαχταριστές γεύσεις κακάο και βανίλια και κρεμώδη υφή παρόμοια με το αγελαδινό γάλα.
Ζυμούμενα ροφήματα
Σε αυτά ανήκουν το κεφίρ και το αριάνι. Η μαγιά και τα βακτήρια που χρησιμοποιούνται κατά τη ζύμωση διαλύουν την μεγαλύτερη ποσότητα λακτόζης, δημιουργώντας ένα προϊόν χαμηλό, αλλά όχι εντελώς ελεύθερο λακτόζης. Άτομα με αυτοδηλούμενη δυσανεξία στη λακτόζη, η οποία δεν έχει διαπιστωθεί ιατρικά, μπορούν συνήθως να ανεχτούν μικρές ποσότητες λακτόζης.
ΟΛΥΜΠΟΣ κεφίρ είναι ένα δροσιστικό ρόφημα από ελληνικό γάλα και καλλιέργεια κεφίρ με γεύση που θυμίζει περισσότερο γιαούρτι παρά γάλα, ενώ το ΟΛΥΜΠΟΣ Αριάνι είναι και αυτό ένα δροσιστικό ρόφημα ιδιαίτερα χαμηλό σε λακτόζη. Το Κεφίρ και το Αριάνι παρέχουν παράλληλα ασβέστιο, πρωτεΐνες και φώσφορο.
Γιαούρτι
Το γιαούρτι είναι προϊόν ζύμωσης. Οι μύκητες που προσθέτονται στο γάλα για να «γίνει» γιαούρτι, χρησιμοποιούν τη λακτόζη – τα σάκχαρα του γάλακτος ως τροφή. Αυτό σημαίνει πως το γιαούρτι περιέχει πολύ μικρότερη ποσότητα λακτόζης από το γάλα, ενώ παράλληλα η ημιστέρεη υφή του, το κάνει να περνάει από το γαστρεντερικό σωλήνα μας, με πιο αργούς ρυθμού από το «υγρό» γάλα. Επομένως άτομα με δυσανεξία στην λακτόζη δέχονται το γιαούρτι με μεγαλύτερη ευκολία .
Εάν έχει αποφασιστεί από την διατροφή να αφαιρεθεί πλήρως η λακτόζη, η ΟΛΥΜΠΟΣ έχει προτάσεις στραγγιστού 2% Free Lact γιαουρτιού.