Κομπιάζει και επαναλαμβάνει συλλαβές, πρέπει να ανησυχήσω;

Ένα στα είκοσι παιδιά προσχολικής ηλικίας θα εμφανίσει δυσροές, δηλαδή συμπτώματα τραυλισμού, όπως η επανάληψη συλλαβής, το κόμπιασμα ή το τράβηγμα των φθόγγων. Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως στην ηλικία  των 2-2.5 χρόνων στη φάση όπου ο λόγος εξελίσσεται ραγδαία. Στη φάση αυτή τα παιδιά μεταβαίνουν από το στάδιο της μιας λέξης σε συνθετότερες, πολυπλοκότερες γραμματικά και συντακτικά, προτάσεις 2-3 λέξεων. Για τα περισσότερα παιδιά οι δυσροές, τα συμπτώματα δηλαδή του τραυλισμού, είναι παροδικά και συνιστούν ένα αναμενόμενο στάδιο εξέλιξης της ομιλίας που ονομάζεται σαν «Παροδική Δυσροή». Για κάποια παιδιά όμως, η εμφάνιση των δυσροών είναι ο πρόδρομος μιας διαταραχής στη ροή της ομιλίας που ονομάζεται «Αναπτυξιακός Τραυλισμός». Τραυλισμός που εμφανίζεται στην προσχολική περίοδο ανάπτυξης του παιδιού και έχει μεγάλες πιθανότητες να γίνει χρόνιος και να συνοδεύει, σαν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, την ομιλία του παιδιού σε όλη του τη ζωή.

Πώς θα ξέρω ότι η δυσκολία του παιδιού μου είναι «Παροδική Δυσροή»;

Η παροδική δυσροή, διαρκεί από μερικές ημέρες μέχρι μερικούς μήνες. Επομένως, όσο απομακρυνόμαστε χρονικά από τη στιγμή που παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά τα συμπτώματα τραυλισμού, μειώνεται η πιθανότητα να συνιστούν παροδική δυσροή. Αυτό ισχύει ακόμα και στην περίπτωση που ο τραυλισμός πάει κι έρχεται, ακόμα κι αν υπάρχουν ενδιάμεσα διαστήματα που το παιδί δεν τραυλίζει καθόλου. Στην παροδική δυσροή, η διακυμάνσεις στη ροή της ομιλίας του παιδιού ακολουθούν ένα μοτίβο βελτίωσης. Οι περίοδοι που ο τραυλισμός εμφανίζει έξαρση είναι χρονικά μικρότερες από τις περιόδους που εμφανίζει ύφεση και κάθε περίοδος έξαρσης διαρκεί χρονικά λιγότερο από την προηγούμενη. Επίσης, τα συμπτώματα έχουν μικρότερη ένταση με την πάροδο του χρόνου. Τέλος, τα συμπτώματα τραυλισμού που συνήθως χαρακτηρίζουν την παροδική δυσροή είναι η επανάληψη μικρών λέξεων, όπως τα άρθρα και οι σύνδεσμοι, και η επανάληψη συλλαβής. Συμπτώματα όπως τα κομπιάσματα και οι επιμηκύνσεις μας προβληματίζουν περισσότερο.

Πώς θα ξέρω αν το παιδί μου έχει πιθανότητες να συνεχίσει να τραυλίζει;

Η παροδική δυσροή και ο τραυλισμός είναι δύο διαφορετικές δυσκολίες με πολλά κοινά χαρακτηριστικά στη συμπτωματολογία τους που δύσκολα διαφοροποιούνται. Οι έρευνες μας βοηθούν να εντοπίσουμε τα παιδιά που έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να συνεχίσουν να τραυλίζουν.

• Ο τραυλισμός είναι πιο συχνός σε παιδιά με οικογενειακό ιστορικό τραυλισμού. «Ταξιδεύει» όπως λέμε στις οικογένειες και είναι 4 φορές πιο συχνός στα αγόρια από ότι στα κορίτσια. Επομένως, ένα αγόρι με οικογενειακό ιστορικό τραυλισμού στατιστικά είναι πιθανότερο να συνεχίσει να τραυλίζει από ένα κορίτσι χωρίς ιστορικό. Ωστόσο, ο τραυλισμός χαρακτηρίζεται σαν επιγενετική δυσκολία. Το παιδί δηλαδή γεννιέται με μια κληρονομική, νευρολογική προδιάθεση στον τραυλισμό αλλά το αν θα εκδηλωθεί ο τραυλισμός καθώς και το πώς θα εξελιχθεί, εξαρτάται από παράγοντες του περιβάλλοντος.
• Τα παιδιά που τραυλίζουν σαν ομάδα δεν έχουν διαφορές στη γλωσσική ανάπτυξη από τα παιδιά που δεν τραυλίζουν. Ωστόσο, αν ένα παιδί που τραυλίζει έχει φωνολογικές δυσκολίες στην ομιλία, δεν μιλά δηλαδή όσο καθαρά όσο τα παιδιά της ηλικίας του, ή έχει μειωμένο λεξιλόγιο, δε βρίσκει τις λέξεις ή δυσκολεύεται να κάνει προτάσεις, αυτό μπορεί να επηρεάζει την ικανότητά του να μιλά με καλή ροή. Επίσης, τα παιδιά που είναι μπροστά γλωσσικά μπορεί να δυσκολεύονται στη ροή. Παράγουν πολύ γλωσσικό υλικό, έχουν πολλά να πουν, καμιά φορά με βιασύνη, και το στόμα τους δυσκολεύεται να «υποστηρίξει» αυτή την ποσότητα γλωσσικού υλικού.
• Η ιδιοσυγκρασία του παιδιού είναι ένας ακόμη παράγοντας που παίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του τραυλισμού. Αν ένα παιδί διεγείρεται συναισθηματικά υπερβολικά από αυτά που του συμβαίνουν και δυσκολεύεται να ρυθμίσει αυτή τη διέγερση, κινδυνεύει να αναπτύξει ευαισθησία στον τραυλισμό και δυσλειτουργικές συμπεριφορές και αντιδράσεις. Είναι το παιδί που το πρωί ξαφνικά ξεκινά να τραυλίζει και αντιδρά τόσο υπερβολικά στον τραυλισμό του που μέχρι το μεσημέρι έχει περιορίσει στο ελάχιστο την ομιλία του, δείχνει αντί να μιλά, αλλάζει συμπεριφορά και αποσύρεται. Στον αντίποδα είναι το παιδί με υψηλή αυτοπεποίθηση και σιγουριά που κάνει όλα όσα θα έκανε στη ζωή του ακόμα και αν δεν τραύλιζε, σαν να μην συμβαίνει τίποτα.

Τι πρέπει να έχω στο μυαλό μου

Ο τραυλισμός είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή με οργανικό υπόστρωμα που εκδηλώνεται κάτω από ορισμένες περιβαλλοντικές συνθήκες. Δεν είναι το αποτέλεσμα άγχους, συναισθηματικής πίεσης ή κακής γονικής φροντίδας. Οι γονείς δεν προκαλούν τραυλισμό. Η εξειδικευμένη λογοθεραπευτική αξιολόγηση μπορεί να καταδείξει αν τα συμπτώματα που εμφανίζει το παιδί είναι πιθανόν παροδικά ή είναι ενδείξεις ενός αρχόμενου, χρόνιου τραυλισμού. Η άμεση, έγκυρη διάγνωση και η κατάλληλη παρέμβαση μπορεί στις μικρές ηλικίες να αποτρέψει την παγίωση και χρονιότητα του τραυλισμού. Η συμβουλή “μη δώσεις σημασία θα περάσει” ταυτίζεται με την επιθυμία των γονιών αλλά όχι απαραίτητα με αυτό που έχει ανάγκη το παιδί για να ξεπεράσει τις δυσκολίες του.

Γιώργος Φούρλας, Λογοθεραπευτής Εξειδικευμένος Θεραπευτής Διαταραχών Ροής Ομιλίας. Κέντρο Έρευνας και Θεραπείας Τραυλισμού, www.travlismos.gr.